Topluma Karşı Görevlerimiz

 

İnsanlar toplu halde yaşarlar.

 

Toplumu meydana getiren fertlerin birbirine karşı sorumlulukları ve uymakla yükümlü oldukları karşılıklı hak ve vazifeleri vardır.

 

Dinimiz, fertler arasındaki münasebetlere büyük önem vermiş ve uymaları gereken hukukî ve ahlâkî kurallar koymuştur. Bunlara uyulduğu takdirde toplumda düzen sağlanır ve müslümanlar böylece huzur ve güven içinde birlik ve beraberliklerini sağlayarak mutlu olurlar.

Müslümanın en önemli görevi, başkasının dokunulmaz haklarına saygılı

 

olmak, tecavüz etmemektir. Bu haklar, sadece ahlâkî yönden değil, hukuken de teminat altına alınmış, tecavüzlere karşı cezaî müeyyidelerle de korunmuştur.

 

Peygamberimiz, tarihî vada hutbesinde, insanların can. mal ve namuslarının dokunulmaz haklar olduğnu ilân etmiş, şöyle buyurmuştur:

 

"İnsanlar! Bu günleriniz nasıl mukaddes bir gün ise, bu aylarınız nasıl mukaddes bir ay ise, bu şehriniz (Mekke) nasıl mübarek bir şehir ise, canlarınız, mallarınız ve namuslarınız da öyle mukaddestir. Her türlü tecavüzden korunmuştur."(Buhari,Meğazi75;Müslim,Kasame,9)

Hayat hakkı, insanın ilk temel hakkıdır.

İnsanın bu hakkına saygılı olmak, tecavüz etmemek, insanın birinci görevidir.

Haksız yere bir insanın canına kıymak, hayatına son vermek büyük günah olduğu gibi dinimiz

 

bu suçu işleyenlere dünyada da ahirette de ağır cezalar koymuştur.

Mülkiyet hakkı da insanların önemli hakları arasında yer alır. Her insan mül-kiyet hakkına sahiptir. Meşru yollardan mal sahibi olma ve kendi malına tasarruf etme yetkisine sahip olan insanın malı ve sahip olduğu servet her türlü teca-vüzden korunmuştur.

 

Bu hakka riayet etmek ve tecavüzde bulunmamak da müslümanın görevidir. Çalmak, gasbetmek, aldatmak veya meşru olmayan başka yollarla bir başkasının malını zimmetine geçirmek, zarar vermek dinimizce yasaklanmıştır.

 

Haksız yere başkasının malını yiyenler bunun karşılığın cehennem ateşine atılmakla ödeyecektir. Peygamberimiz şöyle buyuruyor:

 

"Bir kimse, yemin ederek bir müslümanın hakkını gasbederse, Allah o kimseye cehennemi vacip kılar ve cenneti haram eder."

Bunun üzerine bir adam:

- Eğer o hak değersiz bir şey ise de öyle mi? deyince. Peygamberimiz:

-Evet, öyle, isterse misvak ağacından bir dal parçası olsun buyurdu. (Müslim,İman,61) Devlet malı da böyledir. Devlet malı milletin malıdır. Onda herkesin hakkı vardır. Bu sebeple

 

müslüman. devlet malını çalmaktan, ona zarar vermekten mutlaka sakınmalı, hatta devlet malını kendi malı gibi korumalıdır.

İnsanların ırzı, namusu, şeref ve haysiyeti de tecavüzden korunmuştur.

 

İftira etmek, gıybet yapmak, sövmek, alay etmek ve koğuculuk yapmak suretiyle başkasının namus ve şerefine tecavüz etmek, hakarette bulunmak müslü- mana yakışmayan kötü huylardır ve büyük günahtır. İnsanların kalbini yaralayan, gönlünü inciten bu davranışlar toplumda kardeşlik duygularının zedelenmesine, birlik ve beraberliğin de bozulmasına sebep olur.

 

Esasen olgun bir mü'min, diğer insanların haklarına riayet eden, saygı gösteren ve hiç kimseye zararı dokunmayan insan demektir.

 

Peygamberimiz müslümanı şöyle tarif ediyor:

 

"Müslüman, elinden ve dilinden diğer müslümanların emin olduğu kimsedir."

( Buhari,İman4;Müslim,İman,19)

 

İnsanların canına, malına, şeref ve namusuna tecavüz edenler, bu yaptıklarının cezasını ağır bir şekilde çekecekler, kazandıkları sevapları ellerinden alınarak iflas edeceklerdir.

Peygamberimiz:

-Biliyormusunuz, müflis (iflas eden) kimdir? dedi.

 

-Bizce müflis, parası ve malı olmayan kimsedir, dediler. Bunun üzerine Peygamberimiz şöyle buyurdu.

 

-Benim ümmetimin müflisi [iflas edeni) o kimsedir ki, kıyamet gününde namaz, oruç ve zekâtla gelir. Fakat şuna söğmüş, şuna iftira etmiş, şunun malını yemiş, bunun kanını dökmüş ve şunu dövmüş. Bundan dolayı onun sevaplarından sözü geçen adamların her birine verilir. Üzerinde olan haklar ödenmeden sevapları tükenirse, hak sahiplerinin günahları o kimseye yüklenir; sonra o kimse cehenneme atılır.(Müslim,Birr,15)

 

Müslüman, kıyamet gününde bu duruma düşmemek için başkalarına kötülük yapmaktan, zarar vermekten, haklarını yemekten sakınmalı, şayet böyle bir şey yapmış ise vakit geçirmeden hak sahipleri ile helâlleşerek kul hakkı ile ahirete gitmemelidir.

Peygamberimiz bu konuda bize kurtuluş yolunu göstererek şöyle buyuruyor:

 

"Bir kimse kardeşinin namus ve şerefine yahut malına haksız olarak tecavüz etmiş ise, altın ve gümüş bulunmayan kıyamet gününden önce onunla he-lâlleşsin. Aksi takdirde yaptığı zulüm nisbetinde onun iyi amellerinden alınıp

 

hak sahibine verilir, iyiliği yoksa, hak sahibinin günahından alınıp haksızlık eden kimseye yüklenir." ( Buhari,Mezalim,10)

 

Başkalarına karşı iyi davranışlar içinde bulunmak ve elinden geldiği kadar yararlı olmak, iyi ahlâklı olmanın gereğidir.

 

Peygamberimiz:

-Her müslüman sadaka vermesi lâzımdır, buyurdu. -Sadaka verecek bir şey bulunmazsa ne yapar? Dediler.

 

-Eliyle çalışır, kendisi de faydalanır sadaka da verir, buyurdu. -Bunu yapamazsa? diye sorulunca,

 

-Sıkıntıya düşen ihtiyaç sahibine yardım eder, buyurdu. -Bu da elinden gelmezse? denildi.

 

-İyiliği emreder, buyurdu. -Bunu da yapamazsa? denilince.

-Fenalık yapmaktan çekinir, bu da sadakadır, buyurdu. ( Buhari,Zekât,30;Müslim,Zekât,16)

Emri bi'I-Ma'ruf Nehyi ani'l-Münker

 

Dinimizin topluma yüklediği görevlerden birisi de " Emri bi'I-Ma'ruf Nehyi ani'l-Münker"dir. Yani iyiliği emretme ve kötülükten vazgeçirme görevidir.

 

Cenab-ı Hak insanoğlunu yarattıktan sonra onu yalnız bırakmamış, gönderdiği peygamberlerle hem dünyada ve hem de ahirette onu mutlu kılacak yollan göstermiştir. İlk insan olan Adem aleyhi's-selâm aynı zamanda ilk peygamberdir.

 

Hz. Adem'den itibaren son Peygamber Muhammed Mustafa (s.a.s.)'ya kadar pek çok peygamber gelmiştir.

 

Bu peygamberler, insanlara Allah'ın emir ve yasaklarını bildirmişler, iyiliği emretmiş ve kötülükten vazgeçirmeye çalışmışlardır.

 

Son peygamber olan bizim peygamberimiz de bu görevi eksiksiz ve en mü-kemmel şekilde yerine getirerek, bunun huzur ve mutluluğu içerisinde âhirete intikal etmiştir.

 

Hiç şüphe yok ki peygamberimizin Allah "a kavuşmasından sonra bu görev-başka peygamber gelmeyeceğine göre-biz müslümanlara kalmıştır. Zaten Kur'-an-ı Kerimde bu görevi bize vermektedir. Şöyle buyuruluyor:

 

هللاب نونمؤتو ركنملا نع نوهنتو فورعملاب نورمات سانلل تجرخا ةما ريخ متنك

 

"Siz insanların iyiliği için ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz; (çünkü siz) iyiliği emreder, kötülükten meneder ve Allah'a inanırsınız." ( Al-i İmran:110)

 

ركنملا نع نوهنيو فورعملاب نورماي  ضعب ءايلوا مهضعب تانمؤملاو نونمؤملاو

 

"Mü'min erkekler ve mümin kadınlar, birbirlerinin yardımcılarıdır, iyiliği emreder, kötülükten nehyederler." ( Tevbe: 71)

 

 

نيلهاجلا نع ضرعاو فرعلاب رماو وفعلا ذخ

"Af yolunu tut, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir." (A'raf: 199)

 

 

ركنملا نع نوهنيو فورعملاب نورمايو ريخلا ىلا نوعدي ةما مكنم نكتلو

"Sizin içinizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülükten vazgeçiren bir topluluk bulunsun."

(Al-i İmran: 104)

Peygamberimiz de:

-Yollar üzerinde oturmaktan sakınınız, buyurdu. Ashab:

 

-Yol üzerinde oturmak bizim için zorunludur, orada konuşuyoruz, dediler. Peygamberimiz: -Yol üzerinde oturmaktan vazgeçemiyorsanız, o halde yolun hakkını veriniz, buyurdu. Ashab: -Ey Allah'ın Rasûlü, yolun hakkı nedir? diye sordular. Peygamberimiz:

 

-Gözü kapamak (harama bakmamak), gelip geçene eziyet etmemek, selâm almak, iyiliği emredip, kötülükten vazgeçirmektir (Buharî. Mezalim. 22: Müslim. Libas, 32) buyurdu.

 

İyiliği emretme ve kötülükten vazgeçirme görevi, müslümanların toplum hayatı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu görevin ihmali, kötülüklerin yayılmasına, toplumda huzursuzluğun ve anarşinin doğmasına sebep olur. Bunun içindir ki peygamberimiz:

 

"Sizden her kim çirkin bir iş görürse onu eliyle, buna gücü yetmezse diliyle önlesin; buna da gücü yetmezse kalbiyle nefret etsin. Bu ise imanın en zayıf derecesidir" (Müslim. İman. 78: Ebû Davud. Salât. 232 ) buyurmuş ve görevin önemine dikkatimizi çekmiştir.

 

Peygamberimiz bu hadis-i şerifte, toplumda beliren kötülüğe karşı üç şekilde tavır alınması gerektiğini bildirmiştir.

a)Fiili Müdahale: Yani kötülüğün zor kullanılarak ortadan kaldırılmasıdır.

 

Bu. devletin görevidir. Kötülüğe karşı tavrın bu çeşidini herkes yapmaya kalkacak olursa kavga çıkar, anarşi doğar. Bunun için bu görev devletçe yerine getirilir. Ancak toplum ferdleri bu konuda görevlilere yardımcı olur. olmalıdır.

 

b)Dil ile önlemek: Bu. kötülüğün zararlarını anlatarak vazgeçirmek demektir. Yani toplumun aydınlatılması ve uyarılmasıdır. Toplumun uyarılması işi hiç şüphe yok ki alimlerin görevidir ki. Va'z, irşad ve yayın suretiyle yerine getirilir.

 

Bu görev, toplumun aydınlatılması açısından çok önemlidir. Hatta peygamberimiz, dinin nasihatten ibaret olduğunu bildirmiştir. Bu görevi yapacak olan kimselerde birtakım niteliklerin bulunması lâzımdır. Bu nitelikler özetle şunlardır:

 

1) Va'z ve irşatta bulunacak olan kimse bilgili olmalıdır. Bilgisi olmayan kimse bu görevi yapamaz. Kişi. başkalarına öğreteceği bir meseleyi önce kendi¬sinin bilmesi gerekir. Aksi halde bilmediği bir konuyu başkalarına nasıl öğretcektir? Meselâ, okuma-yazma bilmeyen bir kimse başkasına okuma-yazma öğretebilir mi?

 

Terzilik sanatını bilmeyen, kumaşın nasıl kesileceğini ve elbisenin nasıl dikileceğini bilmeyen kimse, bir başkasına terzilik öğretebilir mi? Dinî konular hakkında yeterli bilgiye sahip olmayanlar başkalarını nasıl aydınlatabilir?

 

Nasihatte bulunacak olan kimse kendi görüşünü değil. Allah ve peygamberinin buyruk ve yasaklarını söyleyecektir. Bunları bilmeyen kimse, toplumu aydınlatmaktan çok. topluma yanlış bilgiler vermiş olur. Bunun ise vebali büyüktür. Nitekim Kur"an-ı Kerim"de şöyle buyuruluyor:

 

هللا ىلع اورتفتل مارح اذهو لالح اذه بذكلا مكتنسلا فصت امل اولوقت إلو نوحلفي إل بذكلا هللا ىلع نورتفي نيذلا نا بذكلا

 

"Dillerinizin yalan olarak vasfettiği şey hakkında, "Bu helâldir, bu haramdır" demeyin, çünkü Allah'a karşı yalan uydurmuş oluyorsunuz. Şüphesiz Allah'a karşı yalan uyduranlar, kurtuluşa eremezler." (Nahl:116)

 

2)Va'z ve irşattan maksad, Allah rızası olmalıdır. Allah rızası için olmayan hiçbir şeyin Allah katında bir değeri yoktur.

 

3)Ferd ve toplumu irşad edecek olan kimse yumuşak sözler söylemeli, karşısındakine şefkat ve merhametle yaklaşmalıdır.

 

Cenab-ı Hak Mûsa aleyhi's-selâm'ı kardeşi Hz. Harun'la birlikte tanrılık iddiasında bulunan Fir'avn'a-onu uyarmaları için-gönderirken şu emri vermişti:

 

ىشخي وا ركذتي هلعل انيل إلوق هل إلوقف

 

"Ona tatlı dille konuşun, belki o, aklını başına alır veya korkar." (Tâ-Hâ:44 ) İmam Gazali "İhyau ulûmi'd-Din" adlı eserinde şu hikhayeyi naklediyor:

 

"Birisi. Abbasî halifelerinden Me'mun'a sert bir üslûpla öğüt vermeye başladı. Me'mûn: -Efendi sakin ol ve tatlı söyle. Zira Allah Tealâ senden daha iyisini benden daha kötüsüne gönderdiği halde ona yumuşak söylemeyi emretmiş, "Ona tatlı dille konuşun. Belki o (bu sayede)

aklını başına alır veya korkar" buyurmuştur.

 

Önemli olan ikna etmektir. Bunun için halkı aydınlatma görevi tatlı bir dil ve yumuşak bir üslûpla yapılmalıdır.

Bir genç peygamberimize gelerek:

 

-Ey Allah'ın Rasûlü, zina etmeme izin verir misin? demek cüretinde bulundu. Orada bulunanlar; "Bu ne saygısızlık" diye bağrıştılar. Peygamberimiz:

 

-Genci bırakın, yanıma gelsin, buyurdu. Genç de yaklaştı. Peygamberimiz: -Annen ile başkasının zina etmesini ister misin? buyurdu. Genç:

-İstemem, ey Allah'ın Rasûlü, canım sana feda olsun, dedi. Peygamberimiz:

 

-Aynen senin gibi insanlar da başkalarının kendi anneleriyle zina etmesini sevmezler, buyurdu. Sonra:

-Kızının zina etmesini ister misin? buyurdu. Genç:

-Canım sana feda olsun, istemem ey Allah'ın Rasûlü, dedi. Peygamberimiz:

 

-İnsanlar da senin gibi kendi kızlarıyla zina yapılmasını istemezler, buyurdu. Devamla: -Kız kardeşin için bunu sever misin? buyurdu. Genç:

 

-Canım sana feda olsun, sevmem, ey Allah'ın Rasûlü. dedi. Bunun üzerine Peygamberimiz mübarek elini delikanlının göğsü üzerine koydu ve:

 

-Allah'ım, kalbini temizle, günahını bağışla, iffetini koru ve kendisine zinayı her şeyden çirkin göster, zinadan nefret ettir diye dua etti. Peygamberimizin bu duasından sonra o sencin düşüncesinde zinadan daha fena bir sey olmadı.(Ahmed b.Hanbel,c.5,s.265)

İşte va'z ve irşatta en etkili metod.

 

4)İyiliği emredip kötülükten meneden kimse sabırlı olmalı, sükûnetle hareket etmelidir. 5)Söylediğini kendisi de yapmalıdır. Yaptığı va'z ve nasihatin inandırıcı ve etkili olabilmesi için.

söylediğini önce kendisi uygulamalıdır.

 

İçki içmekte olan bir kimsenin başkasına "içki haramdır, sağlığa zararlıdır" şeklinde öğüt vermesi ne kadar etkili olur? Bunun içindir ki Cenab-ı Hak: Kur'-an-ı Kerim'de:

 

نولعفت إل ام اولوقت نا هللا دنع اتقم ربك    نولعفت إل ام نولوقت مل اونما نيذلا اهيا اي

 

"Ey iman edenler, yapmayacağınız işleri niye söylüyorsunuz? Allah katında en büyük günah yapmayacağınız şeyleri söylemenizdir." (Saff: 2-3)

 

Allah Tealâ Şuayb aleyhi's-selâm'dan haber vererek, onun gönderildiği topluma şöyle söylediğini bildiriyor:

 

هنع مكاهنا ام ىلا مكفلاخا نا ديرا امو

"Size yasak ettiğim şeyleri kendim yapmak suretiyle size muhalefet etmek istemiyorum."

 

(Hûd: 88)

Cenab-ı Hak. başkalarına yaptığı nasihate uymayanları şöyle uyarmaktadır:

 

نولقعت الفا  باتكلا نولتت متناو مكسفنا نوسنتو ربلاب سانلا نورماتا

 

"(Ey bilginler) sizler kitabı okuyup gerçekleri bildiğiniz halde, insanlara iyiliği emrediyor kendinizi unutuyor musunuz?" (Bakara: 44)

 

Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

"Kıyamet gününde bir kimse getirilip cehennem'e atılır; bağırsakları karnından dışarı fırlar ve o halinde değirmen çeviren merkep gibi döner. Cehennemdekiler onun yanına toplanır ve:

 

-Ey filân, bu ne hal? Bize iyiliği emredip kötülükten nehyeden sen değil mi idin? derler. O da: -Evet, ben iyiliği emrederdim fakat onu yapmazdım. Kötülüğü nehyederdim de onu kendim

yapardım, der." (Müslim. Zühd. 7)

 

Hem yapılan va'z ve irşadın etkili olması ve hem de yapanın sorumluluktan kurtularak, yaptığı hizmet karşılığında ecir alması için, başkalarına yaptığı öğütü kendisinin de tutması ve uygulaması

 

gerekir.

İşte iyiliği emretmek ve kötülükten vazgeçirmek hususunda halkı aydınlatma görevini yapanlarda maddeler halinde açıklamaya çalıştığımız bu niteliklerin bulunması lâzımdır.

 

c) Kötülüğe karşı alınacak tavrın üçüncüsü de. kötülüğe kalbiyle nefret edip onu benimsemediğini ve hoş görmediğini belli etmektir. Bu. imanın en zayıf derecesidir.

 

Hadis-i şerifte belirtildiği üzere, devlet ve millet etele mücadele ederse, kötülükler ortadan kalkar ve toplumun huzuru sağlanmış olur.

 

Toplum bu görevini ihmal eder, neme lâzım derse, kötülük yayılır ve bundan sadece kötülüğü yapanlar değil, toplumun tamamı olumsuz şekilde etkilenmiş olur. İş işten geçtikten sonra pişmanlık da fayda vermez.

 

Peygamberimizin konu ile ilgili şu uyarısını daima göz önünde bulundurmalıyız, şöyle buyuruyor:

 

"Allah'ın koyduğu sınırı gözeten kimse ile bu sınıra riayet etmeyen kimseler şu topluma benzerler. Onlar gemideki yerlerini Kur'a ile paylaştılar. Bir kısmı geminin üst katına, diğer kısmı da alt katına yerleştiler. Aşağıya yerleşenler, su almak için yukarı çıktıkları vakit üst kattakilerin yanından geçerlerdi. Bunlar:

 

"Kur''ada payımıza düşen, alt kattaki yerden bir delik açsak (ihtiyacımızı bu delikten içeriye giren sudan alsak) da yukarıdakileri rahatsız etmesek" derler. Şimdi üst kattakiler bunları, istediklerini yapmakta serbest bırakırlarsa (geminin içi su dolarak batar ve) hepsi boğulur. Eğer onları (geminin batmasına sebeb olacak) bu tehlikeli işten menederlerse, kendileri de kurtulur. Onları da kurtarmış olurlar. " (Müslim. Zühd. 7)

 

Peygamberimiz, toplumu uyarma görevini yapmayanların sonunda o toplumla beraber nasıl yok olup gideceklerini güzel bir örnekle bildirmektedir.

 

Bir kimsenin, Peygamberimizin övgüsüne lâyık olgun bir müslüman olabilmesi için kendisine bir takım ahlâkî faziletlerin bulunması lâzımdır.

 

Bunları şöylece özetleyebiliriz:

Müslüman merhametlidir.

 

Onun kalbi, insanlara ve diğer canlılara karşı sevgi ve şefkat duyguları ile doludur. Kimseyi incitmez. İhtiyaç sahiplerine yardımda bulunur.

 

Böyle olan kimseye Allah da merhamet eder. Peygamberimiz buyuruyor:

 

''Merhamet edenlere, Allah da merhamet eder. Siz yerdekilere merhamet ediniz ki göktekiler de size merhamet etsinler."(Ebû Davîd. Edep. 66; Tirmizî Birr. 16)

 

 

"Merhamet etmeyene, merhamet olunmaz." (Buharî. Edep. 18)

Müslüman, sadece insanlara değil, diğer canlılara da merhametle davranır, hayvanlara şefkatle muamele eder.

 

Allah yarattığı canlılara acıyanları bağışlar, günahlarını affeder. Peygamberimiz buyuruyor:

 

"Bir adam yolda yürürken çok susadı, nihayet bir kuyu buldu, oraya inerek su içip çıktı. O sırada bir köpek dilini çıkarıp soluyor ve susuzluktan nemli toprağı yalıyordu. Bunun üzerine o adam: "Bu köpek de benim gibi susamıştır." dedi ve kuyuya inerek mestine su doldurdu, onu ağzı ile tutarak kuyudan çıktı ve köpeğe su içirdi. Onun bu davranışından Allah razı oldu ve onu affetti. Ashab:

-Ya Resûlellah. hayvanlarda da bizim için sevap varmıdır? dediler.

 

-Her canlıda bizim için sevap vardır, buyurdu." (Buharî. Edep 27: Müslim. Selâm 41) Dinimiz; sadece insanların değil, hayvanların hakkına da riayet edilmesini, onlara şefkat ve

 

merhamet gösterilmesini emreder. Hayvanlar, insanların faydalanması için yaratılmıştır. Her hayvandan yaratılışının gayesine uygun olarak yararlanmalı, onları bunun dışındaki işlerde kullanmamalıdır. Ehlî hayvanların vaktinde yedirilip içirilmesine dikkat etmeli, onları aç susuz bırakmamalıdır.

Peygamberimiz, açlıktan karnı sırtına yapışmış bir deveye rastladı ve: "Şu dilsiz hayvanlar

 

hakkında Allah'tan korkunuz; onlara besili olarak binin ve etlerini de besili olarak yiyin"(Ebû Davud. Cihad. 47) buyurdu.

 

Hayvanları güçleri yetmeyen işlere koşarak yormak, döğmek, yüzlerine vurmak, işkence etmek ve aç susuz bırakmak merhamet ölçüleri ile bağdaşmaz. Böyle bir davranış, derdini anlatamayan canlılara zulümdür.

 

Allah'tan başka koruyucusu olmayan bu canlılara karşı merhametsiz ve acımasız davranmanın ise cezası çok ağırdır.

Hz. Ebu Bekir'in kızı Esma (r.a.)'dan rivayet edilmiştir. Diyor ki:

 

Peygamber Efendimiz, güneş tutulduğu bir gün küsûf namazı kıldıktan sonra şöyle buyurdu: "Bana namazda cehennem gösterildi. Cehennem ateşi bana o kadar yaklaşmıştı ki ben: Allah'ım!

 

Ben de cehennemliklerle (ateşe atılanlarla) beraber miyim? diye telâşlandım. Orada bir kadın gördüm. Bu kadının yüzünü bir kedi tırmalıyordu.

 

-Bu kadının günahı nedir? diye azap meleklerine sorduğumda:

-Bu kadın dünyada bir kediyi aç olarak ölünceye kadar hapsetti" diye cevap verdiler. (Buhârî.

Müsakat. 9

Hayvanların yuvalarının bozulması, yavruların yuvalarından alınarak analarının rahatsız edilmesi de uygun değildir.

İbn-i Abbas anlatıyor:

 

Bir yolculukta Peygamberimizle beraberdik. Konakladığımız yerde iki kuş yavrusu görmüş ve onları almıştık. Derken yavruların anası geldi ve etrafımızda dolaşmaya başladı. Peygamberimiz bu durumu görünce:

 

"Yavrularını alarak bu kuşu kim üzdü? Yavrularını ona veriniz" buyurdu.(Ebû Davud. Cihad. 112) Hayvanların pek çoğu bizim yararlanmamız için yaratılmıştır. Ancak yararlanmak maksadıyla

 

olmadıkça hayvanları öldürmek doğru değildir. Peygamber Efendimiz şöyle buyuruyor: "Kim gereksiz yere bir serçe kuşunu öldürürse o hayvancağız kıyamet gününde:

 

Ya Rabbi, falanca beni faydalanmak için değil de keyfi için öldürdü" (Neseî, Dahaya. 8) diye Allah'a şikayet edecektir.

 

Müslüman, hayvanlara eziyet etmekten ve işkence yapmaktan mutlaka sakınmalıdır. Bazı yörelerde hayvanları döğüştürmek gibi çok kötü bir gelenek vardır. Hayvanları birbirleri ile döğüştürüp onları seyretmek hayvanlara eziyet etmenin başka bir şeklidir. Peygamber Efendimiz hayvanları birbirleri ile döğüştürmeyi yasaklamış. ,(Ebû Davud. Cihad. 56: Tirmizî. Cihad. 28) hayvanlara işkence ve eziyet edenleri lânetlemiştir.(Neseî. Dahaya. 8)

 

Abdullah b. Ömer (r.a.). bir kere tavuğu nişan almak için hedef olarak diken ve ona ok atan bir kaç gencin yanından geçiyordu. Bu gençler Abdullah'ı görünce dağılmışlardı. Bunun üzerine Abdullah:

 

"Bu tavuğu hedef olarak kim dikti? İyi bilin ki Peygamberimiz Aleyhisselâm, tavuk veya herhangi bir hayvanı hedef yaparak öldüren kimseye lanet etti" (Buhârî, Zebâih. 25) demiştir.

 

Tavuk gibi hayvan lan kanatlarından, bazı hayvanlan da bacaklarından tutarak taşımak suretiyle onlara eziyet etmekten sakınmalıdır.

Hayvanlara karşı da çok merhametli olan Peygamberimiz, su kabını eğerek kedileri içirirdi.

(Câmiu's-Sağîr, "Kâne" maddesi)

Peygamberimizin yolunu takip eden atalarımız hayvanların hukukunu öyle gözetmişlerdir ki onların yiyip-içmeleri, barınmaları, hatta istirahat etmeleri için de mallarının bir bölümünü vakfetmişlerdir. Bu konuda pek çok misalden birisi de; yaptığı muhteşem eserlerle tarihimizi altın sayfalarla süsleyen büyük mimar, Koca Sinan'ın Kayseri'ye bağlı Ağırnas Kasabasında Allah rızası için inşa edip vakfettiği çeşmenin yakınında, boyu 260, eni 160 arşın genişliğindeki arazisini, çeşmeye su içmek maksadıyla gelen hayvanların dinlenmesi için vakfetmiş olmasıdır. (Mimarbaşı

Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, s. 19)

Müslüman, canlılara karşı merhametli davranırsa Allah da ona merhametle muamele eder. Peygamberimizin şu sözlerine kulak verelim. Buyuruyor ki:

 

"Merhamet edenlere Allah da merhamet eder. Siz yeryüzündekilere merhamet ediniz ki gökte kiler de size merhamet etsin." (Ebû Davud. Edep. 66: Tirmizî. Birr. 16)

 

 

Müslüman doğru sözlüdür.

Doğru konuşan, özü sözüne uygun olan insan, toplumda itibar görür, kendisine itimat edilir. Doğruluk toplumda kişilerin birbirine güven duymasını sağlayan çok güzel bir huydur. Ahlâkın temeli doğruluktur. Müslümanda bulunması gereken güzel huyların başı da budur.

Yüce Allah şöyle buyuruyor:

 

مكبونذ مكل رفغيو مكلامعا مكل حلصي   اديدس إلوق اولوقو هللا اوقتا اونما نيذلا اهيا اي

 

"Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve doğru söz söyleyin. Çünkü böyle davranırsanız, Allah işlerinizi düzeltir ve günahlarınızı bağışlar" (Ahzab:70-71)

 

Peygamberimiz de şöyle buyuruyor:

"Doğruluktan ayrılmayın. Zira doğruluk iyilikle beraberdir. Doğru ve iyi olanlar cennettedirler. Yalandan sakının. Çünkü yalan kötülükle beraberdir.Yalancılarla kötüler cehennemdedir." (Et-

Tergib ve't-Terhib.. 3/591)

 

Müslüman, iş hayatında da doğruluktan ayrılmaz.

Peygamberimiz buyuruyor:

 

 

"Doğru ve kendisine güvenilen müslüman tacir, (ticaretle uğraşan) kıyamet gününde şehitlerle beraberdir." (İbn Mâce. Ticâret. 1)

 

Müslüman cömerttir

Müslüman. Allah kendisine nasıl servet verdiyse o da, bunun bir bölümünü fakirlere, yoksullara ve ihtiyaç sahiplerine vererek onların sıkıntılarını giderir, gönüllerini kazanır. En kötü huylardan biri olan cimrilikten kalbini arındırmış olur. Kardeşlik bağlarının güçlenmesine, toplumsal barışın sağlanmasına yardımcı olur.

Allah Teâlâ söyle buyuruyor:

 

نوبحت امم اوقفنت ىتح ربلا اولانت نل

"Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça gerçek iyiliğe elbette erişemezsiniz."

(Al-i İmrân: 92)

Peygamberimiz de şöyle buyuruyor:

"Cömert insan, Allah'a yakındır, cennete yakındır, insanlara da yakındır, cehennemden uzaktır. Cimri ise, Allah'tan uzaktır, cennetten uzaktır, insanlardan uzaktır, cehenneme yakındır.

Cömert olan cahil, Allah katında, ibadete düşkün olan cimriden daha sevimlidir"(Tirmizî, Birr. 40)

Müslüman, alçak gönüllüdür

 

Müslüman, diğer insanları küçük görmez, onlara büyüklük taslamaz. Kendini yüksek gören, başkalarını küçümseyen kimse, toplumda nefretle karşılanır ve sevilmez. Böylelerini Allah da sevmez. Allah'ın sevmediği, insanların hoşlanmadığı kişi olmaktan sakınmalıyız.

 

Müslümana yakışan, alçak gönüllü olmak, başkaları ile iyi ilişkiler içinde bulunarak nefreti gerektirecek davranışlardan sakınmaktır.

 

Allah Teâlâ şöyle buyuruyor:

 

لاتخم لك بحي إل هللا نا احرم ضرإلا يف شمت إلو سانلل كدخ رعصت إلو روخف

 

 

 

"İnsanları küçümseyip yüzçevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme; şüphesiz Allah, kendini beğenip övünen kimseyi sevmez."(Lokman: 18)

Peygamberimiz de şöyle buyurmuştur:

"Bir kimse müslüman kardeşine alçak gönüllü davranırsa Allah, o kimsenin şerefini yükseltir.

 

Kim de müslüman kardeşine kibreder, büyüklük taslarsa, Allah da onu alçaltır." (Et-Tergib Ye't-

Terhip. 5/561 (Hadisi Taberânî rivayet etmiştir.)

 

"Şüphesiz Allah Teâlâ bana, sizin alçak gönüllü olmanızı vahyetti. Hiç bir kimse, diğerlerine karşı öğünmesin ve hiç kimse diğerine zulüm ve tecavüz etmesin." (İbn Mâce. Zühd. 23: Ebû

 

Davûd. Edep. 48 ) Müslüman bağışlayıcıdır

 

Kendisine yapılan bir kötülüğü bağışlamak, kusur işleyeni affetmek, olgun mü'minin niteliklerindendir. Gerçi aşırı gitmemek kaydıyle haksızlığa karşılık vermek caiz ise de, bundan vazgeçmek şüphesiz ki daha iyidir.

Allah Teâlâ şöyle buyuruyor:

 

مكل هللا رفغي نا نوبحت إلا  اوحفصيلو اوفعيلو

 

"... Bağışlasınlar, feragat göstersinler. Allah'ın sizi bağışlamasını arzulamaz mısınız."(Nûr: 22) Peygamberimiz de:

 

"Allah Teâlâ suç bağışlayanın ancak şerefini artırır." (Müslim. Birr. 19 ) buyurmuştur.

 

Müslüman, din kardeşlerinin ihtiyaçlarını karşılar.

Müslüman, ihtiyaç sahiplerine elinden geldiğince hiçbir karşılık beklemeden sadece Allah rızası için yardım eder. onların sıkıntılarını gidermeye çalışır.

 

Peygamberimiz şöyle buyuruyor:

"Müslüman, müslümanın kardeşidir. O'na zulmetmez, onu zalimin eline bırakmaz. Bir kimse müslüman kardeşinin ihtiyacını karşılarsa, Allah da ona yardım eder. Bir kimse müslümanın bir sıkıntısını giderirse, Allah da ondan kıyamet gününün kederlerinden birini giderir. Bir kimse din kardeşinin kusurunu örterse, Allah da kıyamette onun kusurunu örter." (Buhârî Mezalim. 3:

Müslim. Birr. 15)

Müslüman yalan söylemez

 

Yalan, bir kimsenin bildiğinin aksini söylemesi demektir. Yalancının içi başka, dışı başkadır. İki yüzlüdür. Yalancıların bulunduğu toplumda insanlar birbirine güvenemez. Güven ve itimat bulunmayan yerde huzur ve ahenk olmaz. Yalancılık müslümana yakışmayan çok kötü bir huydur, ruhî bir hastalıktır. Yalancı, hem dünyada hem de ahirette rezil olur.

Peygamberimiz, yalancının sonunun cehennem olduğunu şöyle bildiriyor:

"Yalandan kaçının, çünkü yalan kötülüğe, kötülük de insanı cehenneme götürür. Kişi yalan söyleye söyleye Allah katında yalancılardın yazılır." (Buhârî. Mezalim. 3: Müslim. Birr. 15)

 

Müslüman gıybet etmez, başkalarının aleyhinde konuşmaz

Kur'an-ı Kerim'de müslümanların birbirlerini çekiştirmesi yasaklanmış ve bunun ölü insan eti yemek gibi çok çirkin bir iş ve iğrenç bir davranış olduğu bildirilmiştir. (Hucûrat: 12)

 

Hayatta olanları çekiştirmek günah olduğu gibi. ölen insanları çekiştirmek de doğru değildir. Dinimiz, ölen insanın, kötülüklerini anlatmaktan sakınmamızı ve iyiliklerini anlatmamızı tavsiye

etmiştir.

Peygamberimiz bununla ilgili olarak şöyle buyurmuştur:

 

"Ölülerinizin güzel hallerini zikrediniz, kötülüklerini söylemekten çekininiz."(Ebû Davûd.

Edep. 50)

 

Müslüman kimseyi aldatmaz

 

Müslüman, sözünde doğru olduğu gibi işlerinde de dürüst hareket eder, kimseyi aldatmaz. Bu, doğru olmanın gereğidir. Gerçekleri olduğundan başka göstererek müslümanları aldatmak, kötü bir huy, çirkin bir davranıştır.

 

Peygamberimiz pazar yerinde bir tahıl yığınının yanından geçerken elini bu yığının içine soktu ve parmakları ıslandı.

-"Ey tahılın sahibi, bu ne haldir? diye sordu. Adam:

-Yağmurda ıslandı ey Allah'ın Resulü diye cevap verince. Peygamberimiz:

 

-Islak kısmını tahılın üzerine koysan da insanlar görse olmaz mı? Bize hile yapan, bizi aldatan bizden değildir." (Müslim. İman. 43) buyurdu.

Müslüman Koğuculuk Yapmaz

Birinden duyduğu bir sözü diğerine götürmek demek olan koğuculuk. insan-

 

lann arasının açılmasına ve toplumda huzurun bozulmasına sebep olan kötü ve zararlı bir huydur ve dinimizce yasaklanmıştır. Her müslümanın bundan sakınması lâzımdır.

Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

 

"Çekememezlik, koğuculuk ve "kâhinlik yapanlar benden değildir, ben de onlardan değilim."( Et-Tergib. ve't-Terhib, 3/499 (Hadisi Taberânî rivayet etmiştir.)

 

"Koğuculukyapan cennete giremez." ( Et-Tergib. ve't-Terhib 3/499 (Hadisi Taberânî rivayet etmiştir.)

Müslüman emanete riayet eder.

 

Müslüman kendisine muhafaza edilmek üzere teslim edilen şeyi korur, emanete hıyanet etmez. Bu emanet, kişilere veya devlete ait bir mal olabildiği gibi, yapılması gereken bir vazife de olabilir.

 

Emanet edilen malı korumak, verilen vazifeyi yapmak, ahlâkî bir görevdir ve dinimizin emridir. Emanete hıyanet edenler olgun mü'min olamazlar. Emanete hıyanet etmek, münafıklık alâmetidir.

Peygamberimizin şu hadis-i şerifine dikkat edelim, buyuruyor ki:

 

"Münafıkın alâmeti (belirtisi) üçtür: -Konuştuğu zaman yalan söyler, -Söz vediği zaman sözünden cayar,

 

-Kendisine bir şey emanet edilince ona hıyanet eder." (Buhârî İman. 24 Müslim. İman. 25) Üzerimize aldığımız kamu hizmetleri de emanettir.

 

Emanetlerin ehline verilmesi, ahil olanların göreve getirilmesi Allah'ın emridir. Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyuruluyor:

 

اومكحت نا سانلا نيب متمكح اذاو اهلها ىلا تانامإلا اودؤت نا مكرماي هللا نا لدعلاب

 

"Gerçekten Allah size, emanetleri ehil olanlara vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder." (Nisa: 58)

 

Devlet işlerinin ve millete ait hizmetlerin ehil olan kimselere verilmesi ve toplumda adaletin sağlanması milletin huzuru ve devletin bekası için şarttır.

 

İşlerin ehil olmayan kimselere bırakılmasının kötü sonucu hakkında Peygamberimiz şöyle buyuruyor:

 

 

 

 

"İş ehil olmayan kişiye verildiği zaman kıyameti gözle." (Buhari, Rıkak. 35) Milletin işlerini yürüten yetkili ve sorumlular için bu önemli bir uyandır.

Müslüman, fitne çıkarmaz

 

Müslüman, insanların arasını açan sözlerden sakınacağı gibi. toplumun huzurunu bozan, fertleri birbirine düşürerek milletin bölünmesine sebep olan söz ve davranışlardan da sakınmak zorundadır.

 

Kur'an-ı Kerim'de müslümanlann. fitne çıkarmaktan, bölücülük ve ayırımcılık yapmaktan sakınması istenmiş ve fitnenin adam öldürmekten daha kötü olduğu şöyle bildirilmiştir:

 

لتقلا نم دشا ةنتفلاو

"Fitne çıkarmak, adam öldürmekten daha kötüdür." (Bakara: 191)

 

لتقلا نم ربكا ةنتفلاو

"Fitne adam öldürmekten daha büyük bir günahtır." (Bakara: 217)

 

Tefrika ve bölücülük sadece bir kişiye karşı yapılan bir fenalık değil, bütün millete karşı işlenen bir suçtur, en büyük kötülüktür.

 

Müslümanların birlik ve beraberliği üzerine titreyen Peygamberimiz, bu birliği bozmaya çalışanların hüsrana uğrayacaklarını bildirmiştir. Şöyle buyuruyor:

 

 

"Bölücülükyapan bizden değildir."(Camiu's-Sağır "Men" maddesi)

Müslümana düşen, birliğe zarar verecek söz ve haraketlerden mutlaka sakınmak, dargınları barıştırarak toplumun huzuruna ve milletin bütünlüğüne katkıda bulunmaktır.

Yüce Allah şöyle buyuruyor:

 

مكيوخا نيب اوحلصاف ةوخا نونمؤملا امنا

 

"Mü'minler ancak kardeştirler. Öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin."(Hucûrat: 10) Peygamber Efendimiz:

 

Size oruç, namaz ve sadakadan daha üstün bir şeyi haber vereyim mi? buyurdu.

- Evet dediler. Peygamberimiz:

"İki kişi arasını düzeltmektir. Zira iki kişi arasının bozulması (dini) kökünden kazır"( Ebû

Davûd, Edep 58) Müslüman haya sahibidir

Kınamayı gerektiren şeylerden üzüntü duymak büyük bir fazilettir.

 

Bu duygu, utanç verecek hareketlerden insanı alıkoyar. Sonunda yüzünün kızarmasına sebeb olacak işlerden uzak durmasını sağlar.

 

Kişi sadece insanlardan değil Alah'tan da utanmalı, kimsenin görmediği bir yerde kötülük yapmaya kalkışmamalıdır. Çünkü: nerde olursak olalım Allah, bizi görür, sözlerimizi işitir ve yaptıklarımızı bilir.

 

Kötülükleri önleyen utanma duygusu, imanın gereğidir. Peygamberimiz:

 

"Haya, yani utanmak imandandır." (Buhârî. İman. 15: Müslim. İman. 12) buyurmuştur.

Müslüman haset etmez

 

Haset, başkasının sahip olduğu nimeti kıskanmak ve bu nimetin o kimsenin

elinden gitmesini istemektir. Bir çok kötülüğün kaynağı olan çekememezlik çok fena bir huydur. Peygamberimiz, müslümanların bundan vazgeçmesini isteyerek buyuruyorki:

"Birbirinize haset etmeyiniz." (Buhârî. Edep. 57)

Haset eden. sevaplarını kaybederek bunun zararını görecektir. Peygamberimiz şöyle buyuruyor:

 

 

"Hasetten sakının, çünkü: ateş odunu yediği (yaktığı) gibi hased de iyilikleri yer, yani yok eder."

(Ebû Davûd, Edep, 52) Müslüman dargın durmaz

 

Bütün müslümanlar kardeştir. Kardeşlerin birbirleri ile dargın durması uygun değildir. Dargınlık kardeşlik duygularını zayıflatır, toplumun birliğine zarar verir.

Peygamberimiz:

 

"Bir müslümanın, din kardeşi ile üç günden fazla dargın durması helâl olmaz." (Buhârî. Edep.

62: Müslim. Birr. 8)

"Bir kimse müslüman kardeşi ile bir sene küs durursa onun kanını dökmüş gibi günah işlemiş olur." (Ebû Davûd. Edep. 55) buyurmuştur.

 

Müslüman Sabırlıdır

Sabır, güzel bir huy. üstün bir fazilettir. Güçlüklere, zorluklara katlanarak başarıya ulaşmak sabırla mümkün olur.

 

Karşılaşılan bir haksızlık ve kötülükten kurtulmak mümkün iken buna çalışmayıp sıkıntıya katlanmak ise sabır değil: zillettir, sabrı yanlış anlamaktır.

 

Bazı musibet ve felaketler vardır ki, onları önlemek insanın gücü dışındadır. İşte böyle bir durum karşısında üzüntüye kapılmayarak kadere razı olup sabretmek, bu gibi olaylar karşısında soğuk kanlı davranmak lâzımdır. Böyle hallerde isyankâr bir tavır almayıp sabredenleri Cenâb-ı Hak mükâfatlandıracaktır.

Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyruluyor:

 

باسح ريغب مهرجا نورباصلا ىفوي امنا

"Sabredenlere mükafatları hesapsız ödenecektir." (Zümer: 15)

Müslüman çalışkandır

 

Dinimiz, helâl ve meşru yollardan çalışıp kazanmayı emretmiş, tembelliği hoş görmemiştir. Yüce Allah şöyle buyuruyor:

 

ايندلا نم كبيصن سنت إلو

 

"Dünyadaki nasibini de unutma..."(Kasas: 7) Peygamberimiz de:

 

"Sizin hayırlınız dünyası için ahiretini, ahireti için de dünyasını terketmeyen, her ikisi için de çalışan ve başkalarına yük olmayandır." (Aclûni. Keşfu'l-Hafa. C.2. S. 169) buyurarak çalışmanın önemini belirtmiştir.

 

Yine Peygamberimiz:

 

"İki günü birbirine eşit olan aldanmıştır." (Aclûnî. Keşfu'l-Hafa, C.2. S. 233) buyurarak müslümanların daima ileri gitmelerinin gereğini bildirmiştir.

 

- Müslüman büyüklere saygı gösterir, küçüklere merhamet eder. Peygamberimiz şöyle buyuruyor:

 

"Küçüklerimize merhamet etmeyen, büyüklerimize saygı göstermeyen, iyilikle emretmeyen ve kötülükten men etmeyen bizden değildir." (Buhârî. Edep. 76)

 

Müslüman, nefsine hakim olur

Bir adam Peygamberimize: -Bana bir tavsiyede bulun. dedi. Peygamberimiz:

 

"Hiddetlenme" buyurdu ve bunu birkaç defa tekrarladı. (Ebu Davûd, Edep. 3) Peygamberimiz:

 

"Sizce pehlivan kimdir? diye sordu. Orada bulunanlar: Adamların yenemediği kimsedir, dediler. Peygamberimiz:

-Hayır, gerçek pehlivan kızgınlık halinde nefsine hakim olandır." (Buhâri. Edep. 76) buyurdu.