MİSAFİR (YOLCU) NAMAZI

 

"Sefer", sözlükte yol almak, "Misafir" de yolcu demektir.

Dinî terim olarak sefer; Normal yürüyüşle en az 18 saatlik yol gitmektir. Bir insan ortalama günde altı saat yürüyebilir ve üç günde 18 saatlik yol alır. Normal şartlarda bir insanın saatte beş kilometre yürüdüğü kabul edilirse 18 saatlik yolun yaklaşık 90 kilometre olduğu anlaşılır.

 

Buna göre dinen misafir; en az 90 kilometre mesafeye yolculuk yapan kişi, yolculuk esnasında misafir olduğu gibi. gittiği yerde 15 günden az kaldığı takdirde de yine misafirdir. Bu mesafeyi herhangi bir vasıta ile ve kısa bir zamanda giden kimse de misafir hükümlerine tabi olur. Misafir olmayan kimseye ise "Mukîm" denir.

 

Bundan az bir mesafeye yolculuk yapan kimse, dinen misafir olmadığı gibi, evinden çıkarken en az 90 kilometre uzağa gideceğine niyet etmeyen ve fakat bu kadar veya daha fazla yol giden kimse de misafir sayılmaz. Meselâ herhangi bir kimseyi takip için yola çıkan kişi, evinden çıkarken nereye kadar ve kaç kilometre gideceğini bilemediği için 90 kilometreden fazla meselâ 300 kilometre yol alsa bile, yine misafir sayılmaz. Ancak memleketinden çıkarken 90 kilometre veya daha fazla bir mesafeye gideceğine niyet eder ve bu niyetle yola çıkarsa misafir sayılır.

 

Yola çıkmadıkça sadece sefere niyet etmekle bir kimse misafir olmaz. Ancak misafir olan bir kimse bulunduğu yerde ikamete niyet ederse mukîm olur.

 

Doksan kilometre veya daha fazla mesafede bir yere gittikten sonra orada en az onbeş gün kalmaya niyet edilmedikçe misafirlik devam eder. Doksan kilometre gitmeden geri dönmeye karar veren veya ikamete niyet eden kimse mukîm olur.

 

Misafirlikle ilgili hükümleri iyi anlayabilmek için bir insanın oturduğu yer anlamına gelen "vatan" kavramının bilinmesi gerekir.

 

Vatan üç çeşittir:

 

1."Vatan-ı aslî: asıl yurt" Bir insanın doğduğu veya evlendiği, yahutta geçimini sağlamak için göçüp yerleştiği yer demektir.

 

2."Vatan-ı ikamet: Bir insanın yerleşmek maksadı olmadan bir yerde en az onbeş gün veya daha fazla süre. geçici olarak kalmaya niyet ettiği yer demektir.

 

3."Vatan-ı Süknâ: İnsanın onbeş gün dolmadan ayrılmak üzere bulunduğu yerdir.

Bir insan asıl vatanı olan doğduğu yerden geçimini sağlamak için bir başka yere yerleşirse, artık doğduğu yer kendisi için "vatan-ı aslî" olmaktan çıkmış, onun vatan-ı aslîsi, yerleştiği ikinci yer olmuştur. Bu kimse, yerleşmiş olduğu yerden doğduğu yere gidecek olursa orada onbeş günden az kalmaya niyet etmesi halinde misafir sayılır.

Bunu bir örnekle açıklayalım:

Samsun'da doğup daha sonra Ankara'ya yerleşmiş olan bir kimse, herhangi bir sebeple doğduğu yer olan Samsun'a gittiği zaman burada onbeş günden az kalmaya niyet ederse, misafir sayılır ve dört rek'atli farz namazları iki rek'at kılar. Eğer onbeş gün veya daha fazla kalmaya niyet ederse burada kaldığı sürece namazları tam olarak kılması lâzım gelir. Çünkü bir yerde en az onbeş gün kalmaya niyet eden kimse, "misafir" değil "mukîm" dir.

 

Vatan-ı aslî olarak yerleştiği yerde durum böyle değildir. Meselâ, Samsun'dan Ankara'ya dönen bir kimse, yerleştiği yer olan Ankara'ya girmekle misafirlikten çıkmış olur ve namazları tam olarak kılar. Burada "mukîm" olmak için onbeş gün kalmaya niyet etmek şart değildir. Hatta sefer mesafesinde (90 kilometre) bir yolculuğa çıkıpta herhangi bir iş için dönüp evine uğrayan kimse gene misafir olmaktan çıkar, o esnada evinde namaz kılacak olursa tam olarak kılar.

 

Bir kimse, vatan-ı aslîsi olan yerleştiği yerden 90 kilometre veya daha uzakta bir yere gidip orada en az onbeş gün kalsa, burası onun için vatan-ı ikamettir ve burada kaldığı müddetçe namazları tam kılar. Meselâ; Ankara'da oturan bir kimse, onbeş gün kalmak üzere gittiği İstanbul'da namazlarını tam olarak kılar. Çünkü burası, kendisi için bir "vatan-ı ikamet" olmuştur. Daha sonra İstanbul'dan Edirne'ye gidip, orada onbeş gün kaldıktan sonra Ankara'ya dönerken tekrar İstanbul'a uğrarsa, burada onbeş günden az kaldığı sürece misafir sayılır ve dört rek'atli farz namazları iki rek'at kılar. Çünkü daha önce vatan-ı ikamet olarak onbeş gün kaldığı İstanbul, oradan ayrılmakla

 

 

vatan-ı ikamet olmaktan çıkmıştır. Oraya tekrar gelen kimse yeniden onbeş gün kalmaya niyet etmedikçe misafirdir, dört rek'atli farzları iki rek'at kılar.

 

İstanbul'da bir iş için onbeş gün kalıp oradan Bursa'ya giderken 90 kilometre yol almadan İstanbul'a dönse, o esnada kılacağı namazı iki rek'at kılar.

 

Bir yerde onbeş gün veya daha fazla kalmaya niyet eden göçebeler, kondukları yerde kaldıkları müddet "mukîm" dirler, yani misafir değildirler. Bu gibi insanlar 90 kilometrelik bir mesafe yolculuğa niyet etmedikçe bir otlaktan başka bir otlağa, bir sudan başka bir su yanına göçmekle misafir olmazlar. Ancak yazın konakladığı bir yerden kış mevsiminde barınacağı başka bir yere göçmeyi niyet eder ve aradaki mesafe 90 kilometre veya daha fazla olursa yol boyunca misafir sayılırlar.

 

îki yerde birden ikamet olmaz. Meselâ: bir kimse gündüz bir yerde çalışıp, geceleri başka bir yerde kalsa, onun ikamet yeri geceleyin kaldığı yerdir. Gündüzleri çalıştığı yere gitmekle misafir olmaz.

 

Zilhicce'den önce Mekke'ye gelen kimse. Arafat'a çıkış gününe. 15 gün veya daha fazla bir süre kalmış ise. mukîm olur. Bu kimse Arafat'a çıkmakla ikameti bozulmaz. Mekke'de de Arafat ve Mina'da da namazları tam olarak kılar.

 

Zilhicce'nin başında Mekke'ye gelen kimse. Arafat'a çıkılacağı Terviye gününe, 15 günden az bir süre kaldığı için. misafir sayılır. Çünkü bu kimse Mekke'de 15 gün kalmamaktadır. Misafirliğin kalkması için Mekke'de 15 gün kalınması gerekir.

 

Bir iş için gittiği yerde önceden kaç gün kalacağına karar veremeyen kimse, bugün yarın derken orada onbeş günden fazla, hatta aylarca kalsa bile yine misafirdir.

 

Bir gemi. kaptan için yerleşilen bir yer sayılmadığından, kaptan bununla yolculuk yaptığı müddetçe misafir sayılır.

 

Kendi başına karar vermeye yetkili olmayıp, başkasına bağlı olan kimse, gittiği yerde ikamete niyet edemez. Meselâ; bir yerde ne kadar kalınacağına komutan karar verdiği için, emrindeki asker ona göre hareket eder. kendi başına mukîm veya misafir olmaya niyet edemez. İşveren ile işçi. öğretmen ile öğrencilerin durumu da böyledir. Düşman ülkesine giren asker ile yurt içinde devlete isyan edenleri kuşatan asker, bulundukları yerde onbeş günden fazla kalmaya karar verseler bile seferi hükümlere tabidirler.

 

Yolcularla İlgili Hükümler

 

Yolculukta bazı zorluklar olması sebebiyle dinimiz, yolcu olanlara bir takım kolaylıklar getirmiştir.

 

Yolcu olan kimse, dört rek'atli farz namazları iki rek'at kılar. Bunları dört rek'at kılması mekruhtur. İki rek'atı dört kıldığı takdirde, eğer ikinci rek'atta Ettehiyyâtü için oturmuşsa. ilk iki rek'at farz yerine geçer. Son iki rek'at da nafile olur. İkinci rek'atta oturmamışsa namaz bozulur. Sabah namazının iki rek'at farz'ı ile akşam'ın üç rek'at farzı ve üç rek'atli vitir namazının tam olarak kılınması gerekir. Yolculukta vakit müsait ise sünnetler kısaltma yapılmadan kılınır.

 

Yolculuğa çıkan kimse, oturduğu şehir, kasaba veya köyün binalarını geçince misafirlik başlamış olduğundan, kılacağı namazları buradan itibaren kısaltarak kılar. Yolculuktan dönüldüğü zaman da oturulan yerin binalarından içeri girilince misafirlik bitmiş olur.

 

Bir misafir, namaz kılarken ikamete niyet ederse, kılmakta olduğu namazı dört rek'at olarak tamamlar.

 

Misafir olan kimse, vaktin evvelinde dört rek'atlı bir namazı iki rek'at kıldıktan sonra o vaktin içinde ikamete niyet etse, namazında bir değişiklik olmaz. Fakat ikamete niyet ettiği zaman henüz namazı kılmamışsa vaktin sonunda namazı dört rek'at kılması gerekir.

 

Misafir olan kimse, misafir olmayan bir imama uyarsa, namazı onunla beraber dört rek"at kılar. Misafir olan kişi, misafir olmayanlara imamlık ederse, imam, ikinci rek'atın sonunda selâm verir,misafir olmayan cemaat, kıraatsız olarak, yani ayakta birşey okumadan kendi başlarına dört rek'atı tamamlar. Böyle bir durumda misafir olan imamın, namazdan önce cemaata "ben misafirim, siz namazınızı tamamlayın" demesi müstehaptır.

 

Bir kimse, misafir olduğu müddet içinde kılmadığı namazları yolculuk tamamlanıp evine döndükten sonra iki rek'at olarak kaza eder. Mukîm iken, yani yolculukta olmadığı bir zamanda

 

kılmadığı namazı misafir iken kaza edecek olsa. dört rek'at olarak kaza eder.

Misafir. Ramazanda dilerse orucunu tutar, dilerse sonraya bırakıp memleketine dönünce tutar. Ancak oruç tutmasında bir zorluk yoksa, misafirin Ramazan ayında orucunu tutması daha hayırlıdır.

 

Misafir, ayağındaki mestlere 72 saat meshedebilir. cuma ve bayram namazlarını kılması gerekmez. Fakat kılarsa namazı olur. Cuma namazını kılmadığı zaman öğle namazını kılması gerekir. Misafire kurban kesmek de vacip olmaz. Keserse sahihtir ve sevaba naîl olur.