İSLAM'DA MEZHEPLER

 

 

Mezhep Nedir

Sözlükte mezhep, gidilen yol demektir. Terim olarak; bir dinin, bilginleri arasındaki yorum
farklarından meydana gelen görüşleri demektir.
İslâm dininde de mezhepler vardır. Bunlar arasında temelde bir ayrılık yoktur. Hepsi de Kur'an-ı
Kerim'i ve peygamberimizin sünnetini esas almışlardır. Ancak, hakkında açık ve kesin nass (ayet
veya hadis) bulunmayan hususlarda bilginler ictihad etmişler, görüş bildirmişlerdir.
Peygamberimiz, sahabîlerden Mu'az (r.a.)'ı Yemen'e Hakim olarak gönderirken kendisine şöyle
sormuştu:
-Yemen'de ne ile hükmedeceksin? Mu'az:
-Allah'ın kitabı Kur'an ile hükmedeceğim, dedi. Peygamberimiz:
-Aradığını Kuramda bulamazsan ne yapacaksın? buyurdu. Mu'az:
-Resûlullah'ın sünnetiyle hükmedeceğim, dedi. Peygamberimiz:
-Onda da bulamazsan ne yapacaksın? buyurdu. Mu'az:
-Kendi görüşümle hükmedeceğim, diye cevap verdi. Mu'az'ın bu cevabından peygamberimiz
memnun oldu ve bundan ötürü Allah'a hamdetti. (Ebu Davud,Akdiye,Tirmizi,Ahkam 3)
Bundan anlaşılıyor ki. bir olay hakkında Kur'an-ı Kerim'de ve peygamberi-mizin sünnetinde
kesin bir ifade yoksa müctehid. ictihad ederek konuya çözüm getirir.
İctihad etme yetkisi olan bilginler, bir olay hakkında aynı görüşü ortaya koyabilecekleri gibi
birbirinden farklı görüşler de belirtebilirler.
İşte. mezhepler, böyle hakkında açık ve kesin hüküm bulunmayan olaylardaki birbirinden farklı
yorumlardan meydana gelmiş bulunmaktadır.
İslâm'daki mezhepler, itikadî ve amelî olmak üzere ikiye ayrılır.
İtikadda Mezhepler
İnançla ilgili mezhepler, genel olarak "Ehl-i Sünnet" ve "Ehl-i Bid'at" olmak üzere iki kısımdır:
"Ehl-i Sünnet", peygamberimizin sünnetine uyanlar: "Ehl-i Bid'at" ise. peygamberimizin
hadislerini kendi keyif ve arzularına göre yorumlayanlardır.
Ehl-i Sünnet, inançla ilgili konularda kitap ve sünnete dayanır, kitap ve sünnetteki ifadeleri esas
alır.
Ehl-i Sünnet üç guruptur: Selefiyye, Mâtüridiyye ve Eş'ariyye.

Selefiyye
İnanç konusunda Ashab-ı Kiram ve Tabiûnun görüşlerini benimseyen fıkıh bilginleri (İslâm
Hukukçuları) ile hadis âlimleridir. Bunlar, itikad konularında âyet ve hadislerde yer alan hususlar
hakkında yorum yapmadan olduğu gibi kabul ederler. Allah'ın sıfatlan ve diğer konularda ayrıntılara
girmezler.
İnançla ilgili ilk mezhep budur. Bunun için Hanbelî Mezhebinde olanların hemen hepsi ile ilk
Hanefî, Şafiî ve Malikîler bu mezhebi benimsemişlerdi, yani Selefi idiler.

Mâturidî Mezhebi
Bu mezhebin imamı, asıl adı Muhammed olan Ebû Mansur Mâturidî'dir. Hicrî. 238 (M. 862)
yılında Semerkand'ın Mâtürid köyünde doğmuş ve köyünün adiyle şöhret bulmuştur. Hicrî 333 (M.
944) tarihinde Semerkand'da ölen Ebû Mansur. büyük bir Türk bilginidir. Ehl-i Sünnet akîdesini
savunmuş ve batıl inançlara karşı büyük mücadele vermiştir.
Amelde Hanefî olanlar, itikadda bu mezhebi benimsemişlerdir.

Eş'arî Mezhebi
Eş'arî Mezhebinin imamı. Ebu'l-Hasan Ali el-Eş'arî'dir. Hicrî 260 (M. 873) yılında Basra'da
doğmuş, 324 (M. 936) yılında Bağdat'ta ölmüştür.
Mutezile bilginlerinden Ebû Ali el-Cübâî'nin talebesi olan el-Eş'ârî, gördüğü bir rüya üzerine
Mûtezile'den ayrılarak Ehl-i Sünnet'e katılmıştır. Bundan sonra ömrünün tamamını Ehl-i Sünnet'e
hizmet ederek geçirmiştir.
Ehl-i Sünnet'i temsil eden bu iki mezhep, temelde aynı olmakla birlikte bazı konularda farklı
görüşleri vardır.
Maliki ve Şafiî olanlar, itikatta Eş'arî'dirler.

Amelde Mezhepler
Sünni müslümanlar arasında yaygın amelde mezhepler: Hanefî, Şafiî, Malikî ve Hanbelî olmak
üzere dörttür.
Hanefî Mezhebi

Bu mezhebin kumcusu İmam A'zam'dır. Adı Numan, babasının adı Sabit, künyesi ise Ebû
Hanîfe'dir.
Hicrî 80 (M. 699) yılında Küfe "de doğmuştur.
Ataları, Horasan illerinden Kûfe'ye göçetmiş olan İmam A'zam büyük ihti-malle Türk'tür.
Çok iyi bir eğitim görmüş, pek çok bilginlerden ders almıştır. 18 yıl ara¬lıksız ünlü hocalarından
Hammad b. Ebî Süleyman'ın derslerine devam etmiştir. Hammad'ın ölümünden sonra onun yerine
geçerek dersleri devam ettirmiştir.
İmam A'zam, bin civarında öğrenci yetiştirmiştir. İmam Ebû Yusuf (H. 113-182/M.731-798).
İmam Muhammed İbn Hasan eş-Şeybanî (H. 132-189/M. 749-804) ve Zufer İbn Huzeyl (H.
110-158/M. 728-775) en meşhurlarındandır. Aynı zamanda bunlar. Hanefî mezhebinin ilk
müctehidleridir.
Abbasî halifelerinden Mansûr, İmam A'zam'a Bağdat kadılığı (Hakimliği) teklif etmişti. İmam, bu
teklifi kabul etmeyince onu hapse atmışlar ve dövmüşlerdi. Öyle ki, dayağın etkisiyle 70 yaşında
iken Hicrî 150 (M. 767) yılında Allah'ın rahmetine kavuşmuştur.
Hanefî mezhebi önce Irak'ta, daha sonra da Mısır. Hindistan ve Türk ülkele-rinde olmak üzere her
tarafta yayılmıştır.
Malikî Mezhebi
Bu mezhebin kurucusu İmam Mâlik b. Enes'tir.
Hicrî 93 (M.712) yılında Medîne-i Münevvere'de doğmuş, burada büyümüş ve yetişmiştir. İmam
A'zam ve İmam Ebû Yusuf la da görüşmüştür. Medine halkının bilgini ve imamıdır.
İmam Mâlik'in belli başlı eseri "Kitab el-Muvatta"dır. Fıkıh (İslâm Hukuku) tertibine göre
yazılmış ilk hadis kitabı sayılır.
Bu büyük İslâm bilgini. Hicrî 179 (M.795) tarihinde Medine-i Münevvere'¬de Hakk'ın rahmetine
kavuşmuştur.
Malikî mezhebi Medine'de ortaya çıkmış: Hicaz'da, Afrikada ve Endülüs'te yayılmıştır.
Şafiî Mezhebi

Bu mezhebin kurucusu. İmam Muhammed b. İdrîs eş-Şafiî'dir.
İmam Şafiî Hicrî 150 (M. 767) yılında Suriye'de doğmuş. 204 (M. 819) yılında Mısır'da Allah'ın
rahmetine kavuşmuştur.
İmam Şafiî büyük bir islâm bilginidir, imam Mâlik ve imam Mııhammed'-den ders okumuştur.
İmam Şatiî. Arap Dili'ni. şiir ve tarihini çok iyi bilirdi.
Şafiî mezhebi Mısır'da. Güney Arabistan'da. Doğu Afrika'da. Azerbeycaıv-da. Doğu Anadolu'da.
Endonezya ve Cava'da yayılmıştır.

Hanbelî Mezhebi

Bu mezhebin kurucusu Ahmed b. Hanbel'dir. Hicrî 164 (M.248) tarihinde Bağdat'ta doğmuş, 241
(M.885) tarihinde yine Bağdat'ta Allah'ın rahmetine kavuşmuştur.
Mekke. Medine. Şam gibi pek çok İslâm merkezlerini gezen Ahmed b. Han-bel. İmam Şafiî'den
de ders almıştır.
Ahmed b. Hanbel. büyük bir müfessir ve Hadis bilginidir. 40.000'den fazla Hadis ihtiva eden
Müsned'i meşhurdur.
Hanbelî mezhebi Bağdat, Mısır. Suriye ve Hicaz'da yayılmıştır.