BAĞIŞ=HİBE

 

Hibe, bir mala başkasını karşılıksız sahip kılmak, demektir.

 

Hibe, diğer sözleşmeler gibi icab ve kabul ile gerçekleşir; hibeyi, hibe edilen kişinin almasıyla da tamamlanır.

 

İcab, bir kimseye "şu malı sana hibe ettim" demek, kabul de o kimsenin "kabul ettim'' sözüdür. Hibede "bağışladım, hibe ettim, hediye ettim" sözleri icab olduğu gibi; bir kimsenin eşine bir

 

süs eşyası verip "al takın" yahut "al kullan" sözleri de karşılıksız sahip kılmaya delâlet eden bağış anlamındadır. Eşin bunu kabul etmesiyle bağış sözleşmesi gerçekleşmiş olur.

 

Bağış, insanlar arasında sevginin artmasına sebeb olması bakımından çok güzel bir yardımlaşmadır.

Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

 

 

"Birbirinize hediye verin ki, aranızdaki sevgi artsın."(Buharî, Edebül-Müfred.) Hibe edilen bir malı, hiç bir şey söylemeden, almak, kabul sayılır.

Bağışın Şartları

a)  Bağış Yapanda Bulunması Gerekli Şartlar

 

Bağış yapanın akıllı ve ergen olması şarttır. Çocuk ile delinin yaptığı bağış sahih değildir.

 

Bunun gibi çocuğa ait olan bir malı babasının bağış yapması da caiz değildir. b)Bağıış Yapdan Malda Bulunması Gerekli Şartlar

1—Mal, bağış yapıldığı anda mevcut olmalıdır.

 

Bir ağacın ileride olacak meyvesini, bir ineğin doğacak yavrusunu bağış yapmak- henüz mevcut olmayan bir şeyi bağış yapmak olacağı için- sahih değildir.

 

2—Bağış yapılan mal, dinde değeri olan bir mal olmalıdır.

Bu itabarla leş, kan, domuz ve şarap bağış yapılmaz. Çünkü bunlar dinde değeri olan mallar değildir.

3—Bağış yapılan mal, onu bağış yapana ait olmalıdır.

Başkasına ait olan bir malı, onun izni olmadan bağış yapmak caiz değildir.

 

4—Bağış yapılan şey teslim alınmış olmalıdır. Bağışın tamamlanmış olması için bu şarttır. Çünkü bağış yapılmış olan mal, teslim alınmadan kendisine bağış yapılan kimsenin malı olmaz.

Bağışın Hükmü

 

Bağışın hükmü, bağış yapılan mal, karşılıksız olarak kendisine bağışlananın malı olur. Bağıştan Dönmek

 

Yapılan bağıştan dönülebilir. Bu, caizdir, ancak mekruhtur, çirkin bir davranıştır. Çünkü Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

 

 

"Bağışından dönen, kusmuğuna dönen gibidir. ” (Müslim, Hibat, 2)

Şafiî ve Hanbelîlere göre -babanın çocuğuna yaptığı bağış hariç-bağıştan dönmek helâl değildir. Peygamberimiz şöyle buyurmuştur: "Çocuğuna bir şey bağış yapan baba hariç, kişinin yaptığı bağıştan dönmesi helâl değildir." (Tirmizî, Büyü, 62; İbn Mace, Hibe, 2)

Bağıştan Dönmeye Engel Olan Sebebler

 

1— Bağış yapılan malda, bağışlanan kimse tarafından kıymetini artırıcı bir değişikliğin yapılmış olması..

 

Bağış yapılan binaya bağış yapılan tarafından ilâve yapılmış olması gibi.

2—Bağış yapılan malı, kendisine bağış yapılan kişi teslim aldıktan sonra taraflardan birinin ölmüş olması.

 

3—Bağış yapılan malın, her hangi bir sebeble bağış yapılan kimsenin mülkiyetinden çıkmış olması.

 

Bağış yapılan malın bağış yapılan tarafından satılmış olması gibi. 4—Bağış yapılan malın yok olması.

 

5—Karının kocasına ve kocanın da karısına bağışta bulunması. 6—Kendi soyundan gelen akrabalarına bağışta bulunulması. 7—Bir şeye karşılık bağışta bulunulması.

 

Ölünceye kadar bakmak üzere malını bağış yapmak gibi. İşte bu sayılan sebebler, bağıştan dönmeye engel olur.

Babanın Çocuklarına Bağış yapması

Bir kimse başkalarına bağış yapabileceği gibi kendi çocuklarına da bağışta bulunabilir.

 

Bir babanın çocuklarına bağışta bulunurken eşitliğe riayet etmesinin müstehap, farklı bağışta bulunmasının ise mekruh olduğunda İslâm alimlerinin çoğunluğu arasında görüş ayrılığı yoktur.

Ashabtan Numan b. Beşîr (r.a.) şöyle demiştir:

Babam bana bağışta bulundu. Annem Revaha kızı Amre babama:

 

— Sen bu bağışa Peygamberimizi şahit tutmadıkça inanmam, dedi. Bunun üzerine Beşir Peygamberimize geldi ve:

 

— Ey Allah'ın Resülü, ben eşim Revaha kızı Amre'den olan oğluma bir bağış yaptım. Fakat Amre, bana sizi şahit tutmamı istedi, dedi. Peygamberimiz:

 

— Numatı'a yaptığın gibi diğer çocuklarına da bağışta bulundun mu?

diye sordu. Beşir:

— Hayır, bulunmadım, dedi. Bunun üzerine Peygamberimiz:

—Allah 'tan korkunuz da çocuklarınız arasında adalet ediniz, buyurdu.

Numan diyor ki, babam Peygamberimizin yanından döndü ve bağışını geri aldı.(Buhârî, Hibe,

13; Müslim Hibat, 3)

Çocuklardan bir veya bir kaçına farklı bağışta bulunmak sahih ise de;mekruhtur.

Bu, çocukların babalarına olan saygılarını azaltır ve kardeşler arasında kırgınlıkların hatta düşmanlık duygularının meydana gelmesine sebeb olur.

 

Ancak, farklı bağışın meşru bir gerekçesi olursa, Meselâ; farklı bağış yapılan çocuğun körlük, felçlik ve kötürümlük gibi çalışmasına engel bir hali bulunursa, buna diğerlerinden farklı bağışta bulunmakta her hangi bir sakınca olmaz.